ایستگاه طرح جامع زنان معتاد

مقدمه

یکی از بزرگترین مشکلات اغلب کشورها در عصر امروز، پدیده سوء مصرف مواد است، که بطور مستقیم و غیر مستقیم، کوتاه مدت و بلند مدت، کیفیت زندگی افراد را تحت‌الشعاع قرار داده است. .اعتیاد از بزرگ‌ترین آسیب‌های اجتماعی است که امروزه بسیاری از کشورها با این بحران روبرو بوده و گرچه همواره سیاست‌های متعددی برای کاهش و یا کنترل آن برنامه‌ریزی می‌شود اما سیاست‌های موردنظر و برنامه‌های اجرا شده به دلیل عدم تاثیرگذاری، همواره مورد نقد است.
اعتیاد حالتی است که در آن، شخص به علت روانی یا مصرف مواد شیمیایی، دچار ضعف اراده درکنترل تکرار اعمال خود می‌شود و مواد بیرونی (چه گیاهی و چه شیمیایی و حتی الکل)، جایگزین مواد شبه افیونی طبیعی و درونی بدن فرد معتاد می گردد. هرچند ضعف اراده فی نفسه بیماری نیست ولی به علت عوارضی که بر سیستم عصب مرکزی شخص ایجاد می نماید، به عنوان بیماری فرض می‌شود؛ این بیماری با ایجاد اختلال در کنترل سیستم رفتار-پاداش، باعث تکرار رفتار می‌گردد. بیماری اعتیاد یک بیماری اصلی، مزمن و عصبی است، که در اثرعواملی ژنتیکی، فیزیولوژیک و اجتماعی، رشدو بروز پیدا می‌کند، به‌طوری‌که وجه مشخصه اینبیماری، اختلال در کنترل انجام عملی یا احساس اجبار در انجام یک عمل مشخص، با وجود آگاهی نسبت به عواقب خطرناک آن، است. از سال ۱۹۶۴میلادی، سازمان بهداشت جهانی استفاده از عبارت “وابستگی به دارو” را به جای اصطلاح “اعتیاد” توصیه نموده‌است. وابستگی به مواد (مخدر، محرک و مشروبات الکلی)، یا عادت‌های ناهنجار، یک اختلال روان پزشکی و روان‌شناسی بوده که از یک سو، معنای لغت خوشبختی را در زندگی فرد و خانواده او از بین می‌برد و از سوی دیگر آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی بیشماری را به همراه دارد. خصوصیت اصلی وابستگی به موادافیونی،ازدست دادن کنترل برروی مصرف وتداوم مصرف علیرغم مواجهه با مشکلات سلامتی، خانوادگی، شغلی و قانونی مرتبط است. درواقع میتوان گفت دراعتیاد مصرف مواد تبدیل به تنها منبع کسب لذّت ورضایت درزندگی فرد میشود. اعتیاد پاسخ فیزیولوژیک بدن است به مصرف مکرر مواد اعتیادآور. این وابستگی از طرفی باعث تسکین و آرامش موقت و گاهی تحریک و نشاط گذرا برای فرد می‌گردد و از طرف دیگر بعد از اتمام این اثرات سبب جستجوی فرد برای یافتن مجدد ماده و وابستگی مداوم به آن می‌شود. در این حالت فرد هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی به ماده مخدر وابستگی پیدا می‌کند و مجبور است به تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد. به همین جهت درمانگران برای کمک به معتادان برای ترک مواد، تنها به نشانه های جسمانی توجه نمی نمایند و همزمان با قطع مصرف، به مسائل روحی و حل مشکلات روانی بیمار، می پردازند تا سیر درمان به خوبی پیش رود و درمان نتیجه بخش گردد.
اعتیاد به مواد در گذشته، آسیبی غالبا مردانه بود اما شاهد آن هستیم که در سال‌های اخیر گرایش زنان به این آسیب، اعتیاد را به سوی زنانه شدن پیش می‌برد آنچنانکه در حال حاضر تعداد غیر قابل انکاری از مصرف کنندگانمواد کشور را زنان تشکیل می دهند.صرفنظر از عوارض و آسیب‌های فردی و اجتماعی که اعتیاد در پی دارد، اعتیاد زنان را به دلیل ارتباط مستقیم و بیشتر با خانواده، باید جدی‌تر تلقی کرد و برای کاهش و کنترل آن اقدامات جدی انجام داد. گرچه اعتیاد زنان معضلی نوظهور نیست اما با توجه به این‌که اعتیاد زنان منجر به فروپاشی خانواده‌ها و در برخی موارد تولد نوزادان معتاد می‌شود، باید نسبت به آن با حساسیت بیشتری برخورد کرد و با ارتقاء آگاهی زنان جامعه، برای پیشگیری از گسترده شدن ابعاد آن، تلاش کرد. همچنین در خصوص افرادی که درگیر اعتیاد شده اند می توان با استفاده از برنامه های کاهش آسیب،که مجموعهﺳﯿﺎﺳﺘﻬﺎﯾﺎﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ استدرﺟﻬﺖﮐﺎﻫﺶﻋﻮارضﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ،وﻋﻮاﻗﺐﻣﻨﻔﯽاﺟﺘﻤﺎﻋﯽواﻗﺘﺼﺎديﻧﺎﺷﯽازﻣﺼﺮفوواﺑﺴﺘﮕﯽﺑﻪﻣﻮاد،آنان را یاری نمود تا زندگی بهتری را تجربه نمایند و یا حتی وابستگی به مواد را به مرور قطع نمایند.زنان معتاد در معرض انگ ها و طرد های خانوادگی و اجتماعی بیشتری به نسبت مردان قرار دارند. این امر باعث می شود، همواره خود را از اجتماع دور‌کنند و روز به روز منزوی‌تر می‌شوند. تغییر ظاهر و افت زیبایی بواسطه مصرف طولانی مدت مواد نیزاز عوامل دیگر دوری زنان معتاد از جامعه است. هرچه دسترسی به زنان معتاد سخت تر شود و آنها خود را از جامعه دور تر نمایند، خدمات دهی به آنان سخت تر می شود،امکان یاری رساندن به آنها نیز کمتر و ابعاد آسیب بیشتر خواهد شد.
بسیاری از افرادی که به هر طریق مدتی مصرف مواد را قطع می کنند و اعتیاد را کنار می گذارند، بعد از ترک یا طی دوره درمان خود، به جهت نبود خانواده سالم حمایتگر و همچنین به دلیل عدم وجود مکانی امن و بدون مواد، مجبور به بازگشت به محیط های پر خطر درگیر با مواد می شوند که این امر موجب عود بیماری و مصرف مجددشان می گردد. خانه میان راهی در وسط مسیر کمپ و جامعه مصرف قرار می گیرد تا خلا مسیر بین درمان و جامعه برای افراد در حال بهبودی از اعتیاد پر شود.طی دوره اقامت مددجویان در این خانه، تیم اجرایی مرکز متشکل از مددکاران و روانشناسان به وضعیت روانی، جسمانی و اجتماعی آنان می پردازند و سعی می نمایند آنها را از طریق آموزش مهارت ها و ایجاد فرصت های شغلی، توانمند سازند تا به طور مستقل و عاری از مواد در جامعه زندگی نمایند.
این طرح برای گروه هدف زنان مصرف کننده مواد مخدر کارتن خواب در نظر گرفته شده است چراکه ما معتقدیم اعتیاد زنان برای جامعه و کودکان امروز که آینده سازان فردا هستند، تاثیرات منفی‌تر و ناخوشایندتری به دنبال دارد. هدف طرحدرمان وتوانمند ساختن زنان معتاد بی سرپناه است زیرا به نوعی می توان گفت جامعه آنها را آسیب پذیر کرده است و هدف غایی مان تغییر سبک زندگی آنان است تا زندگی بهتری را انتخاب و تجربه نمایند. ما به تجربه دریافته ایمتوانمند سازی، اشتغال و کارآفرینی، عوامل مهم در ترغیب زنان به ترک اعتیاد محسوب می شوند و موجب کاهش اثرات مخرب اعتیاد بر جامعه می گردند .

بیان مسئله

دفتر مواد و جرم سازمان ملل در خصوص آخرین وضعیت مواد گزارش کرده است متوسط تعداد افراد مصرف کننده مواد در جهان در سال 2017 به نسبت سال 2009، 30 درصد افزایش پیدا کرده است؛ به طوریکه در سال 2017 تعداد 271 میلیون نفر در جهان (یعنی 5/5 درصد از جمعیت 15 تا 64 سال) مصرف کننده مواد بوده اند.این افزایش تعداد افراد مصرف کننده مواد در دنیا، موجب افزایش مرگ و میر ناشی از مصرف بالای مواد نیز شده است. بر اساس تخمین ها 585 هزار نفر در سال 2017 بر اثر مواد جان خود را از دست دادند. به طوریکه در کشور آمریکا در سال 2017 بیش از 47 هزار نفر بر اثر مصرف یالای مواد جان باختند و در کانادا در همان سال 2017، 4 هزار مرگ ناشی از مصرف بالای مواد گزارش شده است که افزایش 33 درصدی را نسبت به سال 2016 نشان می دهد. طبق آمار های دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل، تقریبا 1 نفر از هر 8 نفر که در سطح جهان مواد را از طریق تزریق مصرف می کنند، از اچ. آی. وی رنج می برند که تعدادشان به حدود 4.1 میلیون نفر می شود. سازمان ملل تخمین زده است که افراد تزریقی 22 برابر بیشتر از افراد عادی احتمال ابتلا به اچ. آی.وی را دارند. همچنین در این گزارش ذکر شده است بیش از نیمی از افرادی که در سال 2017 بر اثر مصرف مواد جان خود را از دست داده اند به علت عدم درمان هپاتیت سی بوده که منجر به سرطان کبد شده است. در سال 2017، جمعا حدود 42 میلیون سال عمر سالم، بر اثر مصرف مواد از بین رفت.
آمار و اطلاعات دقیقی از زنان معتاد در ایران نیست زیرا سالهاست که این آسیب نادیده گرفته شده است. ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کرده است در سال 1390 بیش از 3 میلیون نفر مصرف کننده وجود داشته است. 10 درصد مصرف کنندگان مواد در ایران زن هستند.سرهنگ محمد بخشنده، رئیس پلیس مبارزه با مواد تهران معتقد است در پایتخت تعداد 1500 زن معتاد وجود دارد. تعداد زنان معتاد در حال حاضر نسبت به چند سال قبل بیشتر شده است البته به این معنا نیست که فراوانی تعداد زنان معتاد از مردان بیشتر است. با توجه به نقش پذیری و مسئولیت پذیری زنان در جامعه ما و ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و قانونی، زنان از جمله نخستین قربانیان بسیاری از انحرافات و آسیب های اجتماعی هستند. عمده ترین آسیب بین زنان و دختران کنونی کشور، مصرف مواد می باشد. 10 درصد از جمعیت زندان های دنیا را زنان تشکیل می دهند. در ایران 2.5 تا 3 درصد از جمعیت زندانیان کشور زن هستند که 85% آنان به جرم مواد دستگیر می شوند.کارشناسان آسیب‌های اجتماعی معتقدند تبعات و پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم اعتیاد زنان و مسائلی که خود این مصرف‌کنندگان با آن روبه‌رو هستند، شاید 10 برابر تبعات مربوط به اعتیاد مردان باشد و همین امر به تنهایی می‌تواند عاملی مهم برای ضرورت توجه به اعتیاد زنان باشد.
اگر تعداد زنان معتاددر ایران را حدود 200 تا 300 هزار نفر در نظر بگیریم و اگر کمتر از یک چهارم آنها روابط پرخطر و متعدد جنسی داشته باشند و نیمی از آنها یک تا سه زایمان در زمان مصرفشان داشته باشند، قابل پیش بینی خواهد بود که در آینده نزدیک شاهد تولد بیش از 100 هزار نوزاد نا خواسته معتاد در معرض آسیب، خواهیم بود. با توجه به غیر قانونی بودن سقط در ایران و خلاهای جدی موجود در حوزه قوانین و زیر ساخت ها، کشورمان هنوز برای مقابله با این آسیب ها آماده نشده است. در بسیاری از شهرهای کشور هنوز مرکز ترک اعتیاد زنان وجود ندارد و مادران باردار و کودکان شیرخوارشان برای ترک اعتیاد به مسافرخانه ها و مراکز معدودی که به شکل تخصصی فعالیت نمی کنند، ارجاع داده می شوند. و در طرح های غربال زنان معتاد، آنانی که آلوده به ویروس اج آی وی هستند از چرخه درمان خارج می شوند و در کمپ ها هم پذیرش نمی شوند این عامل خود به تنهایی می‌تواند لزوم توجه بیشتر در حوزه پیشگیری از اعتیاد و اچ آی وی در زنان را اثبات نماید.
طرد اجتماعی از دیگر معضلاتی است که مصرف کنندگان مواد با آن درگیر هستند. از آنجا که یک فرد مصرف کننده مواد خسارات زیادی به خانواده خود وارد می نماید، روابط با خانواده تحت تاثیر قرار می گیرد و اغلب روابط قطع می شود و حمایت خانواده از بیمار از بین می رود. با توجه به فرهنگ ناموس پرور ایران، اعتیاد زنان انگ اجتماعی بیشتری به خانواده تحمیل می کند زیرا که زنان طی دوره مصرف و برای تامین مواد مصرفی اغلب مورد سو استفاده های جسمی، جنسی و روانی نیز قرار می گیرند که بازگشت به خانواده را سخت تر می کند. لذا زنی که تصمیم به قطع مصرف و ترک مواد می گیرد، بعد از ترخیص از کمپ یا هر مرکز اقامتی و ترک مواد، به دلیل نداشتن خانه امن و خانواده حمایت گر مجبور به بازگشت به پاتوق های مصرف و دریافت حمایت از گروه های پرخطر می گردد.
در ایران بی خانمانی به سبکی از زندگی معتادان تبدیل شده است. بی‌خانمان یا بی‌سرپناه بهکسی گفته می‌شود که خانه و سرپناهی دائمی و اولیه برای زندگی و آسایش ندارد. افراد بی‌خانمان اغلب از داشتن و حفظ مسکن مناسب، امن، ایمن و متعارف محروم‌اند. کارتن‌خوابی پیامد بی‌خانمانی است. کارتن‌خواب‌ها افرادی هستند که در اقامتگاه‌های عمومی و خصوصی زندگی می‌کنند. اکثر بی‌خانمان‌ها دارای مشکلاتی از قبیل اعتیاد، مصرف الکل، بیماری ذهنی، گسیختگی خانواده، بیماری جسمی و سوءتغذیه هستندکه تعدادی از آنان به علت سرما و تغذیه ناکافی و بیماری جان خود را از دست می‌دهند. بدین جهت توجه به سرپناه معتادان به ویژه سرپناه امن برای زنان معتاد حائز اهمیت می باشد.
خانه میان راه سرپناهی مجهز، امن و عاری از مواد است برای افرادی که اعتیاد را ترک کرده و در حال بهبودی هستند اما به هر دلیل فعلا امکان بازگشت به خانواده و حمایت خانواده را ندارند. مرکزی است تمایلی با درب باز و تردد در ساعات مجاز آزاد که هرگاه مددجو احساس کرد تمایلی به استفاده از خدمات و حضور در خانه ندارد، آنجا را ترک نماید. درب این مرکز همچون کمپ های ترک اعتیاد بسته نیست و مددجو نسبت به ماندن و ادامه درمان یا رفتن و قطع درمان، اختیار دارد.خانه میان راهی متشکل از افراد بهبود یافته از اعتیاد است. حضور مددجو در کنار همدردانی که بیماری او را درک می کنند و قضاوتی در خصوص رفتارها و گذشته اش ندارند، عاملی جهت تداوم پاکی و ادامه درمان می باشد زیرا که او در حلقه بهبودیافتگان و افرادی که در تلاش برای بهبودی هستند، قرار می گیرد.
با توجه به اهمیت مطالبی که در فوق آمده است، نگارندگان این طرح خلاء مرکز جامعی برای بانوان بی خانمان دارای وابستگی به موادرا در کشورمان دریافته اند. مرکزی که بتواند متناسب با نیاز زنان معتاد ، خدمات درمان اعتیاد ارائه نماید و همچنین بتواند از طریق توانمند سازی زنان در حال بهبودی از اعتیاد، آنان را به ادامه درمان و قطع همیشگی مصرف تشویق نماید. هدف غایی پشتیبانان و پیشنهاد کنندگان این طرح کمک به ساخت جهانی بهتر از طریق کمک به زنان آسیب دیده اجتماعی است.

 

 

هدف کلی:

ایجاد مرکز جامع درمان،حمایت، توانمند سازی، حرفه آموزی و جامعه پذیری زنان بی خانمان مصرف کننده مواد

اهداف جزئی:

 در حوزه جذب مددجو

1- انجام گشتهای امدادرسانی سیار جهت ارائه خدمات کاهش آسیب اولیه و جذب زنان معتادحاضردر پاتوقها.
2- توزیع شبانه غذا جهت شناسایی و جلب اعتماد زنان معتاد کارتن خواب حاضر در پاتوق ها.
3- راه اندازی سرپناه شبانه بانوان و ارائه خدمات به گروه های هدف مطابق دستورالعمل مصوب سازمان بهزیستی و انجام مشاوره انگیزشی با مددجویان پذیرش شده در سرپناه شبانه ، جهت قرار گرفتن در چرخه درمان.

 علت ضرورت وجود شلتر در کنار این پروژه:

مراکز شبانه روزی مانند خانه میانراهی و… قطعا قوانین و باید و نبایدهایی را خواهند داشت تا اینکه خللی در روند بهبودی فردی وجمعی مددجویان ایجاد نگردد مثلا اگر یکی از بیماران درحال بهبودی در خانه میانراه لغزش نمایدحضور او بهبودی سایرین را به مخاطره خواهد انداخت و ناگزیر باید مرکز میانراهی را ترک نماید اگر سرپناه شبانه ای در کنار سایر مراکز موجود باشد بیمار به آنجا ارجاع می شود و طی انجام مشاوره های انگیزشی می تواند دوباره تمایل به قطع مصرف یافته و جهت سم زدایی مجدد به واحدهای درمانی مرکز بازگردد و از این طریق به کف خیابان یا پاتوق ها بازگشت ننماید و نیز ارتباطش بطور کامل با مجموعه قطع نشود. از طرف دیگر در پاتوق ها بیمارانی وجود دارند که ممکن است هیچ تمایلی به قطع مصرف نداشته باشند لذا وجود شلتر باعث می شود بتوانند ضمن برخورداری از خدمات کاهش آسیب ، غذای گرم، حمام، پوشاک، استراحتگاه شبانه و … از گزند خطراتی مثل سرما، سوءتغذیه، بیماری و تجاوز در امان باشند و با انجام کار کارشناسی توسط واحد مدیریت مورد، منبعی جهت جذب بیمار بالقوه برای مراکز درمان باشند.

 در حوزه پیش از درمان و پذیرش اولیه (غربالگری)

1- انجام مشاوره اولیه توسط تیم مدیریت مورد (case management) متشکل از روانشناس، پزشک و مددکاراجتماعی جهت تشخیص کارآمدی هر یک از روشهای درمانی اعم از پرهیزمدار یا درمان نگهدارنده در خصوص هر بیمار و ارجاع به واحدهای مربوطه.
2- تلاش جهت پذیرش حداکثری مددجویان جذب شده ، ضمن رایزنی با سازمان بهزیستی بیماران دارای کودک پذیرش می شوند و کودکان آنان به بهزیستی و یا سایر مراکز ارجاع داده می شوند.
3- غربال زنان معتاد و پذیرش عموم بیماران حتی زنان دارای بیماریهایی مانند ایدزو ایجاد شرایط لازم جهت قرار گرفتن آنان در پروسه درمان.
4- مددجویان دارای بیماری تنفسی، پذیرش نمی شوند ولی به حال خود هم رها نخواهندشدو با تلاش و پیگیری تیم مدیریت مورد به سازمان بهزیستی یا مراکز دیگر ارجاع خواهند شد.
5- بیمارانی که باردار باشند طی هماهنگی های انجام شده با بهزیستی و وزارت بهداشت به مراکز مادر و کودک و سایر مراکز ارجاع خواهند شد.
6- طول درمان بیماران بر اساس نوع ماده مصرفی از سوی واحد مدیریت مورد تعیین و به مراکز داخلی ارجاع خواهند شد بعنوان مثال طول درمان ماده محرک متامفتامین حداقل 90 روز خواهد بود. ضمن اینکه ترخیص نهایی هر بیمار علاوه بر آمادگی جسمی و روانی بیمار با فراهم بودن یا عدم فراهم بودن بستر اجتماعی و خانوادگی لازم جهت پذیرش فرد، ارتباط مستقیم دارد که از جمله وظایف مددکاران اجتماعی و سایر کارشناسان واحد مدیریت مورد خواهد بود.

 در حوزه درمان

7- درمان زنان معتاد داوطلب به شیوه درمان محور – از طریق درمان نگهدارنده با متادون: MMT
8- درمان زنان معتاد داوطلب به شیوه پرهیز مدار – از طریق مرکز اقامتی میان مدت: کمپ

 در حوزه توانمند سازی

9- ایجاد سرپناهی امن و عاری از مواد جهت اقامت (تا یک سال) زنان بهبود یافته از اعتیاد (تحت درمان MMT یا ترخیص شده از کمپ) بی سرپناه: خانه میان راهی
10- انجام مشاوره های روانی فردی و گروهی
11- انجام اقدامات مددکاری و پیگیری موارد
12- کمک به انجام پیگیری های قضایی و حقوقی
13- تشکیل گروه های همتا و همسان از همدردان
14- آموزش اصول دوازده قدمی NA
15- ارتقاء سطح تاب آوری مددجویان با آموزش تکنیک های مهارت های زندگی، درمان های شناختی و مثبت نگر
16- آموزش پایبندی به دارو و ادامه درمان اعتیاد
17- آموزش اصول اولیه زندگی گروهی و جامعه پسند
18- تقویت روابط اجتماعی و آموزش راهکارهای افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس
19- کمک به کسب قابلیت اشتغال و استقلال مالی در عموم بیماران، صرفنظر از نوع درمان آنها.
20- فراهم سازی زمینه کشف استعدادها و توانمندیهای فردی هر یک از بیماران و تقویت آن.

 

 در حوزه حرفه آموزی

21- مهارت آموزی، کار آفرینی وایجاد فرصت های شغلی از طریق راه اندازی کارگاه های زود بازده.
22- کمک به شکوفایی استعداد های بیماران در زمینه اشتغال و افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس در آنان.
23- طی رایزنی های صورت گرفته و درحال انجام با سازمان فنی و حرفه ای بیماران پس از طی دوره مهارت آموزی در کارگاه های توانمندسازی موفق به کسب مدرک رسمی از سوی سازمان فنی و حرفه ای خواهند شد تا در زمان ترخیص علاوه بر امکان استفاده از مزایای دارندگان مدارک حرفه ای مذکور از قبیل دریافت تسهیلات و … بتوانند در سایرکارگاههای تولیدی مشغول به کار گردند.
24- مدارک صلاحیت فنی اعطایی به مهارت آموزان بصورت رتبه ای و به نسبت زمان آموزش، کارورزی و استعداد و تلاش فرد به وی اعطا خواهد شد تا ضمن ایجاد انگیزه جهت تلاش مضاعف، مانع بروز احساس یاس، ناامیدی و بی تفاوتی که از علل اولیه عود مجدد بیماری و لغزش می باشد، شود.

 

 در حوزه جامعه پذیری

25- افزایش دسترسی به خدمات روانی حمایتی پس از درمان اعتیاد
26- کمک به استقلال مادی و شروع زندگی جدید و مستقل
27- ایجاد علاقه اجتماعی و کمک به همنوع
28- تغییر سبک زندگی و قطع تسلسل چرخه اعتیاد

 

 درحوزه ارجاعات

1- ارجاع زنان معتاد دارای اختلالات غیرحاد روانی مانند افسردگی، انواع اضطراب، دوقطبی و … به مراکز تخصصی درمان.
2- ارجاع زنان معتاد و بی خانمان باردار به مراکز مادر و کودک تحت نظارت سازمان بهزیستی.
3- ارجاع زنان معتاد وغیر معتاد بی خانمان دارای اختلالات روانی حاد (سایکوز) به مراکز نگهداری ودرمان بیماران روانی.
4- ارجاع زنان معتاد و بی خانمان سالمند (پس از سم زدایی و درمان اولیه) به سراهای سالمندان تحت نظارت سازمان بهزیستی.
5- ارجاع زنان معتاد و بی خانمان دارای معلولیت ذهنی و جسمی به مراکز نگهداری و توانبخشی معلولین سازمان بهزیستی.
6- ارجاع کودکان معتاد و بی خانمان به مراکز بازپروری کودکان سازمان بهزیستی.
7- ارجاع بیماران و مددجویان باشگاه مثبت جهت انجام آزمایش های دوره ای و دریافت مشاوره های تغذیه ای و به مراکز درمانی، آزمایشگاهی و باشگاه¬های مثبت

 

 وسایل فنی

– فضای فیزیکی با انشعابات مناسب جهت اقامت مجزای انواع بیماران اعم از پرهیزمدار، بیماران تحت درمان نگهدارنده، مددجویان سرپناه شبانه، باشگاه مثبت، کارگاه های توان افزایی و…
– تجهیزات مورد نیاز جهت انجام ورزشهای هوازی و همگانی
– کارگاه های اشتغال
– لوازم کمک آموزشی
– لوازم اورژانس
– کتابخانه
– آمبولانس

 نیروی انسانی

واحد غربال
– یک نفر پزشک
– یک نفر بهیار یا پرستار
– یک نفر مددکار اجتماعی
– یک نفر مددیار اعتیاد
– یک نفر روانشناس

واحد سرپناه شبانه

– یک نفر کارشناس مددکاری اجتماعی
– دو نفر مددیار اعتیاد

واحد گشت امدادرسان سیار و توزیع غذای شب

– دو نفر مددیار اعتیاد
– یک نفر مددکاراجتماعی
– یک نفر راننده با خودرو

واحد مدیریت مورد (CASE MANAGEMENT)

– کارشناس ارشد روانشناسی
– کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی
– تعدادی کارشناس مددکاری اجتماعی (خانواده / اعتیاد) به ازای هر 20-15 نفر یک مددکار.

 

واحد درمان نگهدارنده با متادون

– پزشک عمومی دوره دیده ام ام تی به عنوان مسئول فنی
– کاردان/کارشناس بهیاری، پرستاری و یا مامایی
– کارشناس/کارشناس ارشد روانشناسی دوره دیده ام ام تی.

واحد درمان اقامتی میان مدت

– پزشک عمومی به عنوان مسئول فنی کمپ
– روانشناس به عنوان مدیر داخلی کمپ
– مددیار/ مددیاران اعتیاد
– مددیار / مددیاران خانواده

واحد خانه میان راهی

– فردی با تجربه کاری مرتبط و تحصیلات حداقل کارشناسی ارشد در رشته های مرتبط با زنان یا حوزه های اجتماعی و انسانی جهت مدیریت مرکز و ارتباط موثر با مددجویان که مسئولیت تنظیم وظایف و نظارت بر تمامی وقایع را بر عهده خواهد داشت.
– روانشناس یا مشاور با مدرک حداقل کارشناسی ارشد جهت کمک به ارتقا سلامت روانی و اجتماعی مددجویان (به ازای هر 20-15 نفر یک روانشناس)
– مددکار اجتماعی با مدرک حداقل کارشناسی ارشد جهت کمک به امور مددجویان نظیر اخذ مدارک هویتی مفقود شده و بهبود ارتباط مددجویان با خانواده و ارجاع موارد حقوقی و قضایی و … (به ازای هر 20-15 نفر یک مددکار) زیر نظر واحد مدیریت مورد.
– یاور (فردی با حداقل یک سال پاکی) که بتواند با اقامت شبانه روزی در مرکز به ایجاد محیطی امن برای بهبودی فرد کمک نماید، جلسات قدم برگزار نماید و به عنوان همسان ارتباط موثر با سایر مددجویان برقرار نماید. همچنین بر عملکرد مددجویان و وضعیت مرکز اشراف مستقیم داشته باشد.

 

– واحد اشتغال و توان افزایی ویژه مددجویان خانه میان راهی
– کارشناس خدمات اجتماعی/ مددکاراجتماعی
– مربی آموزش، دارای مهارت کافی در زمینه ارتباط با بیماران و حرفه مورد نظر.
– یاور (فردی با حداقل یک سال پاکی) که بتواند با فعالیت تمام وقت در مرکز به ایجاد محیطی امن برای اشتغال در راستای بهبودی کمک نماید.
– واحد اشتغال و توان افزایی ویژه بیماران تحت درمان نگهدارنده
– مربی آموزش، دارای مهارت کافی در زمینه ارتباط با بیماران و حرفه مورد نظر.
– کارشناس خدمات اجتماعی/ مددکاراجتماعی.
– مددیار اعتیادشاغل در کارگاه.

کل مراکز پروژه
– آشپز
– نظافت چی
– نیروی اداری
– نیروی تاسیسات
– نگهبان

 ساعت کار
– واحد غربال : از ساعت 8 صبح تا ساعت 12
– واحد مدیریت مورد : از ساعت 8 صبح تا ساعت 16
– واحد متادون: شیفت صبح
– واحد کمپ: شبانه روزی
– واحد خانه نیمه راه: شبانه روزی
– واحدهای اشتغال: شیفت صبح / شیفت عصر
– واحد گشت امدادرسان سیار : شیفت صبح / شیفت عصر
– واحد سرپناه شبانه : از ساعت 17 تا 8 صبح روز بعد

 

خدمات قابل ارائه

– خدمات کاهش آسیب و غذا در گشت های امدادرسان سیار
– ارائه خدمات اسکان شبانه به افراد سوء مصرف کننده مواد بی خانمان
– ارائه خدمات درمان نگهدارنده با متادون جهت تغییر الگوی مصرف مواد
– ارائه خدمات درمان پرهیزمدار جهت ترک اعتیاد
– ارائه خدمات حمایتی و توانمند سازی در قالب اسکان و برنامه های آموزشی
– ارائه خدمات کارآفرینی و اشتغال زایی
– ارائه خدمات پزشکی
– انجام مشاوره های فردی و گروهی روانشناسی انگیزشی و روان درمانی
– انجام خدمات مددکاری زیر نظر واحد مدیریت مورد و ارجاع، پیگیری حین درمان و پس از ترخیص ( جهت بازگشت به خانواده، پیدا کردن اعضا خانواده، اخذ شناسنامه، کارت ملی مفقودی، پایش اثر بخشی درمان و مداخلات مددکاری لازم در صورت ضرورت)
– ارجاع مددجویان به مراکز بهداشتی درمانی ( متخصص زنان، عفونی، روانپزشک و … )
– انجام تست های سریع اچ آی وی و بارداری و ارائه خدمات متناسب با نیاز این گروه از مددجویان
– ارائه آموزش های لازم در حوزه های روانی – اجتماعی
– انجام مشاوره های پیش و پس از تشخیص در مبتلایان به اچ آی وی و ایدز، آشکارسازی وضعیت ابتلاء، آموزش شیوه مقابله با انگ و تبعیض
– ارائه خدمات مدیریت مورد

 پایش و ارزشیابی طرح وجمع آوری اطلاعات

جهت پایش و ارزشیابی طرح و بررسی اثربخشی خدمات مراکز، فرم های مورد تصویب سازمان های مجوز دهنده به شکل پرونده برای مددجو تکمیل می گردد و گزارشات ماهانه / سالانه مطابق خواست سازمان مجوز دهنده و سازمان های ناظر طرح تهیه و مکتوب می شود. ضمنا چک لیست هایی تهیه و به تایید کارشناسان ناظر طرح خواهد رسید تا فعالیت های مراکز مطابق استانداردهای تعریف شده موجود انجام شوند. و بازدید هایی در طول اجرای پروژه جهت رصد کیفیت کار صورت خواهد پذیرفت.

 

تعاریف و اصطلاحات

مدیریت مورد ( CASE MANAGEMENT) :

مدیریت مورد دردرمان، سیستمی بیمار (مراجع) محور است و باتوجه به نیازها و نقاط قوت و ضعف و تمایل بیمار مناسب ترین گزینه درمانی موجود را پیشنهاد می دهد و ضمن انجام کار تیمی- تخصصی با پیگیری های مددکاری قبل و پس از ترخیص، عواملی که باعث عود مجدد اعتیاد می شوند را به حداقل می رساند.

درمان پرهیز مدار:

نوعی از درمان اعتیاد و مبتنی بر پرهیز کامل از مصرف هرگونه مواد مخدر، محرک و مشتقات آن است که سم زدایی تدریجی و طبیعی جسمی و بازیابی روانی، فردی و اجتماعی ازجمله مراحل این نوع درمان می باشند.

درمان نگهدارنده:

نوعی از روشهای درمان اعتیاد است که بجای مصرف مواد غیرقانونی، کوتاه اثر و گران قیمت که گاهی بصورت تزریق مصرف می شود و خطر ابتلا به ایدز و هپاتیت را هم بالا می برد، دارویی را پیشنهاد می دهدکه علاوه بر جلوگیری از بروز علائم خماری و محرومیت ناشی از نرسیدن مواد مخدر به بدن، قانونی و ارزان بوده خوراکی و طولانی اثر است و باتوجه به طولانی تر بودن زمان درمان، فرصت کافی جهت ایجاد تغییرات سازنده در نواحی آسیب دیده مغز و زندگی فردی و اجتماعی بیمار فراهم می نماید.

مرکز اقامتی میان مدت :

مرکزی جهت درمان اعتیاد بر اساس درمان پرهیز مدار می باشد که مدت هر دوره بستری در آن حدود بیست و یک روز می باشد و سم زدایی جسمی بیمار در این دوره بصورت طبیعی و تدریجی صورت گرفته و ضمن اینکه در این مدت بیمار از مشاوره های روانشناسی و جلسات گروه های همتا (NA) هم بهره مند می شود و لازم است فرد به جهت توفیق در بازیابی فردی، اجتماعی و روانی مسئولیت بهبودی خود را به عهده بگیرد و فعالانه عمل نماید چراکه انفعال در برابر بیماری اعتیاد باعث عود بیماری خواهد شد ضمن اینکه برنامه ریزی و پیگیری مددکاری براساس روش مدیریت مورد میتواند نقش بسزایی در تسهیل روند درمان فرد داشته باشد.

اصول دازده قدم NA :

برنامه ای متشکل از اصول راهنماست که برای بهبودی از اعتیاد و رفتارهای اعتیادی و دیگر مشکلات ارتباطی فرد معتاد با خود، دیگران و خداوند (به باور فرد) به کار می رود و دوازده قدم طریقتی با جهت گیری روحانی است که بر پایه اقرار به عجز شخصی و پذیرش کمک نیرویی فراتر از خود بنا شده است. این برنامه نخست توسط وابستگان به الکل ایجاد شد و پس از آن به اعتیادهای دیگر تسری یافت.
جلسات قدم:
جلساتی غیر رسمی است که افراد بهبودیافته از اعتیاد جهت بازیابی خود درقالب آموزش قدم های دوازده گانه تحت هدایت فرد بهبود یافته ای با مدت پرهیز و تجربه بیشتر برگزار می کنند.

مددیار اعتیاد:

فردی آموزش دیده از گروه همسان که علاوه بر درک بیماری، توان ارائه خدمات مددکاری را به معتادان داشته باشد.

سایکوز:

نوعی از حالات روانی است که در آن شخص دچار هذیان و توهمات پی در پی می باشد و در این حالت تصوری از دنیای واقعی ندارد و معادل فارسی آن روان پریشی است .

یاور:

فردی بهبود یافته و همسان دارای حداقل 2 سال پاکی

همسان :

در هر یک از روش های درمانی فردی است که از نظر نوع بیماری اعم از اعتیاد تنها، اعتیاد بهمراه ایدز، ایدز به تنهایی … و نیز نوع درمان اعم از درمان پرهیزمدار، درمان نگهدارنده، باشگاه مثبت و… با دیگر بیماران مشترک است. در واحدهای درمانی مختلف باتوجه به اثربخشی کمک نیروی همسان بدلیل داشتن درد مشترک استفاده مفیدی می شود.

باشگاه مثبت:

واحدی که به منظور ارائه خدمات حمایتی روانی- اجتماعی به مبتلایان اچ آی وی و ایدز و جلب مشارکت آنان در فعالیت های مربوط به این بیماری فعالیت می کند.